مادر، واژهای است که حتی شنیدنش، قلب را گرم و روح را آرام میکند. از نخستین لحظههای حیات، تا آخرین نفس، ردپای مادر در تمام لحظات زندگی انسان دیده میشود. روز مادر، فقط یک مناسبت تقویمی نیست؛ بلکه فرصتی است برای زنده نگه داشتن یاد و جایگاه زنی که عشقش بیقید و شرط، و فداکاریاش بیپایان است.
در تقویم ایرانی، این روز با میلاد بانوی دو عالم، حضرت فاطمه زهرا (س)، گره خورده است؛ زنی که نماد پاکی، ایثار، مهر و شرافت زنانه در فرهنگ اسلامی شناخته میشود. در سراسر جهان نیز روز مادر با اهداف مشابهی گرامی داشته میشود تا همه یادآور شوند که پشت هر انسان موفق، مادری عاشق ایستاده است.
نوع مناسبت تاریخ قمری ۱۴۴۷ تاریخ شمسی ۱۴۰۴ تاریخ میلادی ۲۰۲۵ توضیحات روز مادر در ایران ۲۰ جمادیالثانی پنجشنبه – ۲۰ آذر ۱۴۰۴ Thursday – December 11, 2025 مصادف با میلاد حضرت فاطمه زهرا (س) روز زن در ایران ۲۰ جمادیالثانی پنجشنبه – ۲۰ آذر ۱۴۰۴ Thursday – December 11, 2025 همزمان با روز مادر در تقویم رسمی ایران روز جهانی مادر (Mother’s Day) — — یکشنبه – May 11, 2025 دومین یکشنبه ماه مه در بیشتر کشورهای جهان
تاریخچه روز مادر در ایران
در ایران، روز مادر با میلاد حضرت فاطمه زهرا (س) همزمان است؛ روزی که نه تنها برای زنان، بلکه برای همهی انسانها یادآور ارزشهای انسانی و معنوی است.
پیش از انقلاب اسلامی، روز مادر در ایران در تاریخ ۲۵ آذرماه (سالروز تولد فرح پهلوی) برگزار میشد. اما پس از انقلاب، این روز با رویکردی فرهنگی و دینی بازتعریف شد و به روز ولادت حضرت زهرا (س) تغییر یافت.
این تغییر، نشانهی بازگشت به ریشههای فرهنگی و مذهبی ایران بود؛ چرا که در باور اسلامی، حضرت زهرا (س) مظهر پاکی و فداکاری است و بهترین الگو برای زنان و مادران شناخته میشود.
ویژگیهای روز مادر در ایران:
- بزرگداشت در قالب مراسم مذهبی و فرهنگی
- اهدای هدیه به مادران و زنان خانواده
- برگزاری جشنها در مدارس و نهادها
- تجلیل از مادران شهدا و زنان فداکار
آیا روز مادر با روز زن یکی است؟
در ایران، روز مادر و روز زن همزمان برگزار میشوند و هر دو با سالروز میلاد حضرت فاطمه زهرا (س) مطابقت دارند. این انتخاب اتفاقی نیست؛ بلکه برآمده از دیدگاه فرهنگی و دینی ایرانیان است که حضرت زهرا (س) را نهتنها بهعنوان مادر نمونه، بلکه بهعنوان الگوی زن مسلمان و محور خانواده میشناسند.
در واقع، در ایران روز مادر فقط به تقدیر از نقش مادری محدود نمیشود، بلکه به احترام جایگاه زن در جامعه، خانواده، تربیت و اخلاق نیز گرامی داشته میشود. از همینرو، بسیاری از نهادها و سازمانها در این روز، هم از مادران و هم از زنان موفق تجلیل میکنند.
در تقویمهای جهانی، این دو مناسبت جدا از هم برگزار میشوند؛ اما در ایران با تلفیق این دو مفهوم، نوعی نگاه فرهنگی ویژه شکل گرفته است که زن را در هر دو نقش «مادر» و «انسان سازنده» میستاید.
فلسفه و مفهوم روز مادر
روز مادر صرفاً یک روز برای هدیه دادن نیست، بلکه یادآوری جایگاه مادری در ساختار انسانی، فرهنگی و اجتماعی است.
مادر در فرهنگ ایرانی و اسلامی، سرچشمهی حیات و اخلاق است. او نهتنها پرورشدهنده فرزند، بلکه آموزگار نخست زندگی است. در متون دینی آمده است:
«بهشت زیر پای مادران است»
این جمله کوتاه، فلسفهی عمیق روز مادر را روشن میکند: هیچ مقامی برتر از مادری نیست، و هیچ عشقی با عشق او برابری نمیکند.
از دیدگاه روانشناسی نیز، ارتباط عاطفی با مادر اساس شکلگیری شخصیت کودک است. مادر، نخستین الگوی عشق، امنیت و اعتماد در ذهن انسان است.
روز جهانی مادر؛ نگاهی به جهان
در بسیاری از کشورهای جهان، Mother’s Day یکی از مهمترین مناسبتهای سال است. این روز بهطور رسمی در دومین یکشنبه ماه مه (May) برگزار میشود و ریشهای جالب دارد.
در قرن نوزدهم میلادی، زنی آمریکایی به نام آنا جارویس (Anna Jarvis) پس از درگذشت مادرش، تلاش کرد روزی جهانی برای گرامیداشت مقام مادران تعیین شود. سرانجام در سال ۱۹۱۴ میلادی، رئیسجمهور وقت آمریکا، «وودرو ویلسون»، این روز را بهعنوان تعطیل رسمی اعلام کرد.
در کشورهای مختلف:
- در آمریکا، کانادا و استرالیا: روز مادر در دومین یکشنبه ماه مه گرامی داشته میشود.
- در بریتانیا: آن را Mothering Sunday مینامند و در یکی از یکشنبههای پیش از عید پاک برگزار میکنند.
- در مصر و کشورهای عربی: روز مادر در ۲۱ مارس، همزمان با آغاز بهار است.
- در ژاپن و کره جنوبی: همراه با سنتهای بومی، گرامیداشت مادران با نمادهایی چون گل میخک برگزار میشود.
هرچند تاریخها متفاوت است، اما مفهوم در همه جا یکی است: قدردانی از مهر بیپایان مادران.
مادر در آیینه ادبیات و هنر ایران
فرهنگ ایرانی، مادر را در جایگاهی مقدس و شاعرانه قرار داده است. در شعر فارسی، مادر نماد عشق، پاکی و فداکاری است. شاعران بزرگی چون فردوسی، شهریار، سهراب سپهری، فروغ فرخزاد و فریدون مشیری بارها از مهر مادر سخن گفتهاند.
نمونههایی از ابیات زیبا درباره مادر:
«به دنیا مادر از جان عزیزتر نیست / به هر آیین که بینم جز تو بهتر نیست» — فریدون مشیری
«مادر ای تاج سر ای روح و روان من / ای تمام نیک و بد در جان من» — شهریار
فریدون مشیری:
مادر، ای روشنی بخش دل و دیدۀ من
ای وجودت سبب بودن و پوییدن منسهراب سپهری:
مادرم آب را میفهمید،
مادرم شعر را میفهمید،
مادرم عشق را میفهمید…پروین اعتصامی:
ای مادر عزیز که جانم فدای توست
قربان آن نگاه پر از ماجرای توستاخوان ثالث:
ای مادر مهربان که خاک پایت تاج سر است
بی مهر تو، خانه دل همیشه بیاثر استقیصر امینپور:
مادر! تویی که دست خدا را گرفتهای
وقتی که کودکت، زمین میخورد آراممولوی:
مادر آن مرکز مهر است و نشان رحمت است
هرچه نیکی در جهان باشد، از او در فطرت است
در نقاشی و سینما نیز، مادر همواره شخصیتی محوری بوده است؛ از مادران فداکار فیلمهای دفاع مقدس گرفته تا نقشهای پرمهر در سینمای اجتماعی معاصر ایران.
روز مادر در سینما و تلویزیون
روز مادر تنها در دلها جا ندارد؛ بلکه در دنیای هنر و سینما نیز جایگاهی ویژه دارد. فیلمها و سریالهای زیادی در ایران و جهان ساخته شدهاند که به عشق، فداکاری و نقش بیبدیل مادران پرداختهاند. در ادامه، چند نمونه از آثار ماندگار و تاثیرگذار معرفی میشود:
فیلمهای ایرانی درباره مادر
- مادر (۱۳۶۸) – ساختهی علی حاتمی
یکی از ماندگارترین فیلمهای سینمای ایران درباره عشق مادرانه است. داستان مادری سالخورده که فرزندانش را در خانه قدیمیاش گرد هم میآورد، نماد عاطفه، دلتنگی و وحدت خانوادگی است. - بوی پیراهن یوسف (۱۳۷۴) – کارگردان: ابراهیم حاتمیکیا
فیلمی درباره مادری که پس از جنگ چشمانتظار بازگشت پسرش است؛ نمادی از امید و پایداری مادر ایرانی. - میم مثل مادر (۱۳۸۵) – کارگردان: رسول ملاقلیپور
از تأثیرگذارترین فیلمها درباره مادری که میان مسئولیت شغلی و عشق مادری، راه دوم را برمیگزیند. - شیار ۱۴۳ (۱۳۹۲) – کارگردان: نرگس آبیار
بر پایه داستان واقعی مادری در دوران دفاع مقدس ساخته شده و تصویری عمیق از انتظار، ایمان و فداکاری مادران شهید ارائه میدهد. - به نام مادر (۱۳۹۵) – مجموعه تلویزیونی
روایتگر روابط مادرانه در قالب داستانهایی احساسی و خانوادگی است که معمولاً در ایام نزدیک به روز مادر پخش میشود.
نقش مادر در تربیت و جامعه
مادران، نخستین آموزگاران بشرند. تأثیر آنها بر شکلگیری ارزشها، رفتارها و حتی جهانبینی انسانها غیرقابل انکار است.
نقشهای کلیدی مادر در جامعه:
- پرورش عاطفی و تربیتی فرزندان
- آموزش مهارتهای زندگی و اخلاق
- حفظ پیوند خانواده و اجتماع
- ایجاد تعادل روانی و آرامش در محیط خانواده
در تاریخ معاصر ایران نیز، نام مادران بزرگی به چشم میخورد:
- مادر شهیدان فهمیده، نماد صبر و استقامت
- پروین اعتصامی، شاعر اندیشمند که الهامبخش زنان شد
- توران میرهادی، مادر آموزش نوین ایران
مادرانی که هر یک بهگونهای در شکلگیری هویت فرهنگی ایران سهم داشتهاند.
آیینها و شیوههای گرامیداشت روز مادر در ایران
در ایران، روز مادر یکی از پرشورترین مناسبتهاست. از چند روز قبل، بازارها و گلفروشیها پر از هدیههای رنگارنگ میشوند و شبکههای اجتماعی پر از پیامهای محبتآمیز است.
رایجترین آیینها:
- اهدای گل، بهویژه گل رز و میخک
- نوشتن نامه یا پیام تبریک به مادر
- دیدار با مادران سالمند یا تنها
- برگزاری مراسم تجلیل از مادران ایثارگر
- پخش ویژهبرنامههای تلویزیونی و فرهنگی
بسیاری از مدارس و ادارات نیز با برگزاری جشنهای کوچک، دانشآموزان را به یادآوری محبت مادران تشویق میکنند.
ایدههایی برای تبریک روز مادر
اگرچه هدیههای مادی خوشحالکنندهاند، اما هیچ چیز بهاندازهی محبت واقعی و زمان باکیفیت برای مادران ارزشمند نیست. در این روز میتوانید با ایدههای ساده و احساسی، مادرتان را شاد کنید:
ایدههای هدیه:
- گلهای طبیعی و دستنویس یک کارت شخصی
- نوشتن یک نامهی احساسی
- ساخت آلبوم عکس خاطرات
- یک روز گردش خانوادگی یا شام در خانه
- هدیههای فرهنگی یا معنوی (مثل کتاب یا قرآن)
پیامهای کوتاه و ادبی برای مادر:
- «مادر یعنی عشق، یعنی آرامش، یعنی خانه.»
- «هر روز، روز توست، اما امروز بهانهایست برای گفتن دوستت دارم.»
- «بهشت من، لبخند توست مادر مهربانم.»
تاثیر مادران بر آینده جامعه
هیچ تمدنی بدون حضور مادران آگاه و توانمند شکل نگرفته است. مادر، اولین مدرسهی انسان است. او ارزشها را منتقل میکند، باورها را میسازد و آینده را تربیت میکند.
در دنیای امروز که نقش زنان در عرصههای علمی و اجتماعی پررنگتر شده، مادران همچنان ریشهی ثبات فرهنگیاند. جامعهای که به مادر احترام بگذارد، اخلاقیتر، مهربانتر و انسانیتر است.
بر همین اساس، بسیاری از کشورها برنامههای حمایتی ویژهای برای مادران شاغل و خانهدار دارند تا میان خانواده و کار تعادل ایجاد شود.
نتیجهگیری
روز مادر، فقط یک روز در سال نیست، بلکه یادآور عشق جاودانی است که با هیچ چیز سنجیده نمیشود. مادر، نخستین آموزگار، نخستین پناه، و نخستین عشق هر انسانی است.
در جهانی که سرعت و مشغله، احساسات را گاه به فراموشی میسپارد، این روز فرصتی است برای مکث، یاد، و سپاسگزاری.
بیایید نه فقط در روز مادر، بلکه هر روز، با لبخند، احترام و مهربانی، قدردان مادران باشیم.
